Psychologia
Przemoc w rodzinie
Na początku tego krótkiego artykułu należy podkreślić, że przemoc w jakiejkolwiek formie i wobec jakiejkolwiek osoby jest naruszeniem podstawowych praw człowieka. Niszczy poczucie godności, szacunku i zaufania do innych.
Trudno uchwycić prawdziwe rozmiary przemocy w rodzinie, chociaż jest ona zjawiskiem powszechnym. Z badań wynika, że przemoc wewnątrzrodzinna jest najczęściej spotykaną formą agresji. Nikt w rodzinie nie zasługuje na przemoc i mitem jest, że bite dziecko jest bardziej posłuszne i dzięki temu „wyrośnie na ludzi”.
Okazuje się, że przemoc nie zdarza się tylko w rodzinach patologicznych lecz prawie połowa czynów o tej charakterystyce ma miejsce w tzw. normalnych rodzinach.
Zjawisko to występuje też często w rodzinach, borykających się z takimi problemami jak: choroba psychiczna rodzica, bezrobocie, alkoholizm, przestępczość w rodzinie, dziedziczenie wzorca przemocy oraz nieudane życie seksualne małżonków.
Między przemocą fizyczną a przemocą seksualną jest bardzo płynna granica. Istnieje duże prawdopodobieństwo, że sprawca, który bije, zacznie też wykorzystywać seksualnie. Charakterystyczną cechą zjawiska jest ukrywanie tego, co dzieje się wewnątrz rodziny. Dzieci z takich rodzin izolują się od otoczenia, nie ufają innym, nie mają przyjaciół, a wszystko właśnie po to, by utrzymać domową tajemnicę.
Przemoc fizyczna, jak i seksualna w rodzinie obejmuje całą gamę form zachowania w postaci czynnej lub biernej. Czynne formy przemocy to przede wszystkim bicie pięścią, paskiem, kablem, często „gdzie popadnie”. Potem pojawiają się sadystyczne metody, np. polewanie wodą, tak, by ból był większy, oparzenia, duszenie, podtapianie, wyrzucanie na mróz czy głodzenie. Przemoc bierną agresor stosuje, trzymając na przykład członków rodziny w zamkniętym pomieszczeniu, wymuszając ciszę lub też na przykład wyrzucając ubrania i rzeczy osobiste z szaf.
W ramach zjawiska przemocy domowej można wyróżnić kilka faz:
1. Faza narastania napięcia
W sprawcy na początku kumuluje się złość. Narasta w nim napięcie, często wynikające z nieumiejętności radzenia sobie ze stresem. Zaczyna odczuwać to jego rodzina. W obawie przed rozwścieczeniem agresora żona gotuje obiad na czas a dzieci bawią się cicho w kącie. W nim jednaki nadal narasta napięcie. W końcu wybucha.
2. Ostra faza przemocy fizycznej
Może zacząć się od szturchnięcia, kończy się często zagrożeniem życia ofiary. Dochodzą tu do głosu wszelkie czynne i bierne formy przemocy.
3. Faza miodowego miesiąca
Agresor opanowuje się, zbiera myśli. Zaczyna czuć się winny. Widzi siniaki i rany. W tym krótkim poczuciu winy nagle staje się kochającym ojcem czy matką. Przynosi do domu prezenty, zabiera rodzinę na spacer. Te działania usypiają czujność rodziny. Zaczyna ona wierzyć, że sprawca przemocy naprawdę się zmienił i nigdy już nie sięgnie po przysłowiowy pasek.
Jednak schemat: napięcie - atak - miesiąc miodowy najczęściej się powtarza - pomimo próśb lub prób wzbudzania u sprawcy poczucia winy (co zwykle jeszcze bardziej potęguje jego agresję).
Przemoc, jak każde znaczące doświadczenie, odciska swój ślad w psychospołecznym funkcjonowaniu każdego człowieka, a w szczególności dziecka. Sprawcami przemocy są najczęściej najbliżsi, a więc osoby, które powinny dawać poczucie bezpieczeństwa i podpory w trudnych chwilach. Ofiara jest więc zupełnie osamotniona i bezradna. Destrukcyjne działanie traumy, poza bezpośrednią szkodą fizyczną, polega na niszczeniu wyobrażeń na temat własnej osoby i świata. Świat przestaje być bezpiecznym miejscem do życia, wydarzenia są nieprzewidywalne, niekontrolowane, nie ma się na nie wpływu. Przeżycia traumatyczne wyciskają emocjonalne i fizyczne piętno. Wywierają w ten sposób głęboki wpływ na życie ofiar. Często przemoc fizyczna w rodzinie jest przyczyną rozpadu związku. Istotny jest tu fakt, iż przede wszystkim ofiara, ale również nie radzący sobie ze swoimi uczuciami i pragnący zmiany agresor, powinni zwrócić się o pomoc na przykład do wykwalifikowanego psychoterapeuty.
opracowanie: Małgorzata Stefanow, Wrocławskie Centrum Psychoterapii Psychodynamicznej INSIDE www.inside.wroclaw.pl